نی انبان چیست

نی‌انبان
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
نی‌انبانی از سوئد.

نی انبان یکی از قدیمیترین سازهایی است که در کشورهای زیادی آنرا به عنوان ساز اصیل می‌شناسند ولی شکل ظاهری آن مقداری با هم تفاوت دارد. در زمان‌های قدیم مردمی که از جایی به جای دیگر می‌رفتند، این ساز را نیز با خود جابه جا می‌کردند وبا تغییر دادن شکل ظاهری آن، آن ساز را در منطقهٔ جدید مورد استفاده قرار می‌دادند و پس از مدتی جز سازهای سنتی آن منطقه در می‌آمد. با اینکه این ساز در کشورهای مختلف از نظرشکل و صدا تفاوت‌هایی دارد، ولی نمی‌توان گفت که مشابه یکدیگر نیستند.

این ساز کمی بزرگتر از دوزله معمولی (و گاه با هفت سوراخ) که انتهای قمیش دار آن به کیسه‌ای به نام «انبان» الصاق و دقیقاً «هواگیری» شده‌است که از این نقطه الصاق هوا خارج و داخل نشود، در نزدیکی محل الصاق دوزله لوله دیگری به طول نامعین خارج شده (محل خروج این لوله نیز به دقت هواگیری شده) که نوازنده آن را به دهام می‌گذارد و از این طریق کیسه را پر باد می‌کند و در نتیجه فشاربازو آرنج بر روی کیسه که هنگام نواختن آن را زیر بغل گرفته است؛ هوا را به داخل لوله دوزله می‌فرستند و با انگشتان خود سوراخها را باز و بسته می‌کند.

محتویات

    ۱ گونه ها
    ۲ تاریخچه
    ۳ منابع:
    ۴ نگارخانه

گونه ها

این ساز در کشورهای مختلف به نام‌های گوناگون خوانده می‌شود که ذیلا به تعدادی از آنها اشاره می‌شود:

    Flag of Iran.svg ایران:
    زوکرا مربوط به کشور تونس
        نی انبان
        نی حمونه
        نی مشکی
        خیکنای
        نی حمبونه که با کیسه هوا ویا انبان می‌باشد
        نی تکی
        نی جفتی
        نی بی لی بو
        دوزله
        کِلَم یا قلم که بدون انبان می‌باشد.
        ارغون که بدون انبان است و دارای دو نی می‌باشد که یکی برای نواختن ملودی و دیگری که فاقد سوراخ است، برای صدای فرعی و یا همراه در نظر گرفته شده‌است و صدایی که از این ساز شنیده می‌شود یک هارمونی است.
    Flag of Bahrain.svg بحرین: تنها قربه ی بحرین و نی انبان بوشهر هم از نظر صدا و هم از نظر شکل هیچ تفاوتی با هم ندارند و به احتمال زیاد بحرینی‌ها نی انبان را از ایران به دیار خود برده‌اند درحال حاضر نیز از کشورهای عربی جهت تهیهٔ ساز نی انبان به بوشهر سفارش می‌دهند.
    Flag of Greece.svg یونان: تسامیونا که یک دستهٔ نی با انبان است.
        دودوک که انبان ندارد و دارای نی تکی می‌باشد که ته آن یک شیپورک جهت پخش صدا تعبیه شده.
        چیفته که شباهتی به دستهٔ نی انبان بوشهر دارد و تنها یک شیپورک به ته آن متصل است و دارای پنج سوراخ می‌باشد.
    Flag of Turkey.svg ترکیه: تولومکه شبیه تسامبونای یونان می‌باشد ولی شیپورک آن به صورت زاویهٔ ۴۵ درجه نسبت به نی‌ها تعبیه شده‌است.
    Flag of India.svg هند: مورلیکه انبان یا مخزن هوای آن از یک کدو قلیانی تو خالی ساخته شده.
        زماره:که شبیه نی تکی می‌باشد، جنس نی آن از استخوان پای یک نوع پرنده‌است.
    Flag of Morocco.svg مراکش: زَمرکه مانند نی جفتی می‌باشد و دو شیپورک به صورت زاویه ۴۵ درجه و یا در بعضی یک شیپورک مانند تسامبونا تعبیه شده.
    Flag of Tunisia.svg تونس: ذکری یا زوکرا
    Flag of Bulgaria.svg بلغارستان: گی دا
    Flag of the People's Republic of China.svg چین: کوانکه با دو لولهٔ استوانه ای مساوی به هم چسبیده که مشابه آن در بیشتر نقاط سرزمین‌های اسلامی رواج دارد.

تاریخچه

گفته شده‌است که بابِلی‌ها در سال ۲۰۰۰ قبل از میلاد نی انبان داشته‌اند. در واژه نامهٔ موسیقی ایران زمین جلد دوم به قلم آقای مهدی ستایشگر چنین آمده‌است: نویسندگان یونانی اختراع انواع نای را به مردم آسیا نسبت داده‌اند، زیرا آثار باقی مانده از نخستین آثار کهن (در خرابه هایآشور) بازگو کنندهٔ اختراع نای، دو نای و چند نای است که به روایت متون یونانی این سازها ابتدا از آسیا به اروپا رفته و کم کم به صورت فلوت و اقسام آن درآمده‌است. بدیهی است با این استدلال، یونانی‌ها آشنایی با نی و طریقهٔ نواختن آن را از ملل خاورمیانه اخذ کرده‌اند.
منابع:

    موسیقی و ساز در سرزمین‌های اسلام- نوشته جین جن کینز- پل راوسینگ اولسن
    واژه نامه موسیقی ایران زمین- مهدی ستایشگر

نگارخانه

    BulgarianKabaGaidaPlayer.jpg
    Bag piper, Padre, Currie Hall, Royal Military College of Canada, fall 2011.jpg
    Tulumcu.jpg
    Cillian Vallely on Uilleann Pipes.jpg
    Tickell 2004.jpg
    Gaida.jpg
    Seivane1.jpg
    Sruti upanga.jpg
    Duda Bagpipe 001.jpg
    Serbian bagpiper.jpg
    DudyWielkopolskie.jpg
    Bagad.JPG
    Ollegallmo.jpg
    Street-piper.jpg
    Torupillimängija.jpg
    Modern huemmelchen.jpg
    Al son de la gaita.jpg
    Gaiteroscantabria.jpg

[نهفتن]

    ن
    ب
    و

سازهای موسیقی ایرانی
سازهای زهی    
کمانه‌ای
   
غژک · کمانچه · رباب · بم صراحی
زخمه‌ای
   
بربط (رود، عود) · چنگ · دوتار · قانون · رباب · سلانه · سه‌تار · تنبور · تار · بم‌تار · شورانگیز · باغلاما · دیوان · چگور (قپوز) · کرشمه · ساغر · تنبورک
ضربه‌ای
   
سنتور
   
Hasht-Behesht Palace ney.jpg
سازهای بادی    
باز
   
درای · سورنا · کرنا · شهنای · نرمه‌نای · دوزله · نی‌انبان · قوشمه
مجرایی
   
هفت‌بند · نی · شمشال · شیپور
سازهای کوبه‌ای    
ضربی
   
دف · دهل · دهلک · دایره · دایره زنگی · نقاره · تنبک · کوس · سنج · دمام  · دوطبله  · طاس  · کوزه  · طبل · حلقه انگشتی